Kva er berekraftig finans – og kvifor bryr vi oss?

Omgrepet berekraftig finans har fått stadig meir merksemd, sjølv om forståinga kan variera. Målet med å fokusera på berekraftig finans i denne utgåva av Magma er å kasta lys over viktige sider ved temaet. Det gjeld både korleis berekraftsomsyn påverkar ei verksemd, òg korleis verksemder påverkar klima, natur og samfunn rundt seg, altså at dei er såkalla dobbelt vesentlege.

Norges handelshøyskole (NHH) og Norske Finansanalytikeres Forening (NFF) har samarbeida om etterutdanning i finans sidan AFA-studiet (for å utdanna autoriserte finansanalytikarar) starta i 1988. Dei siste åra har både NHH og NFF fokusert vesentleg på berekraftig finans i sine utdanningstilbod. I 2019 starta eit felles prosjekt med å utvikla eit etterutdanningsstudium innan temaet, og i oktober 2020 vart første samling for 35 studentar på studiet i berekraftig finansiell analyse arrangert. Studiet dekka berekraft generelt, kva dette betyr i verksemder og i finans­institusjonar, korleis det påverkar finansiell verdsetting, og korleis ein skal forvalta finansielle porteføljar og ta omsyn til berekraft. Hensikten med studiet er at studentane utviklar betre innsikt og kompetanse i å ta omsyn til berekraft i finansielle analysar av verksemder og porteføljar.

Studiet går årleg, og neste kull startar hausten 2022.

Fagoppgåvene som vert skrivne i kurset, er i seg sjølv svært interessante, sidan dei er skrivne av engasjerte og vel skolerte studentar med mangfaldig bakgrunn frå finans, anna næringsliv og offentleg sektor. Dei står fritt til å velja tema som engasjerer, innanfor fagfeltet berekraftig finans, og der kan dei bruka av det dei lærer på studiet. Fem av oppgåvene frå første studentkull er, i omarbeidd form, med i denne utgåva av Magma. Dei representerer aktuelle tema frå ulike finansielle vinklingar, både frå aksjemarknaden, lånemarknaden og bankperspektivet. I tillegg tar ein artikkel føre seg den praktiske iverksettinga av EU sin taksonomi. Innleiingsvis er det ein artikkel som drøftar kva som eigentleg er vesentleg for berekraft, og kva misforståingar det er rundt definisjonane i den samanheng.

Studiet fokuserer på korleis ein tek omsyn til berekraft utan å kasta på båten dei finansielle modellane og den finanskompetansen vi har frå tidlegare. Finansfaget reknar på verdsetting av retten til framtidige kontantstraumar, og analyse av finansielle verdiar der ein tek omsyn til relevant risiko, er det som skil finans frå andre delar av økonomi­faget. Verdsetting av verksemder der ein tek omsyn til berekraftsdimensjonane, er difor viktig. I økonomien er slike tema ofte kalla eksternalitetar, det vil seie verknadar på omgjevnadane som ikkje vert fanga opp (internalisert) i verksemda, og difor verksemda sin rekneskap. Eit tradisjonelt eksempel er forureinande utslepp, enten som røyk eller forureina spillvatn. Tradisjonelt har verksemder kunna forureina slik utan at det har hatt konsekvensar for dei, ein typisk negativ eksternalitet. Positive eksternalitetar kan vera lokale arbeidsgjevarar som både utdannar kompetent arbeidskraft, er medspelar med andre lokale verksemder og generelt bidreg til å halda liv i og utvikla eit lokalsamfunn. Dette er verdifullt, men vert ikkje fanga opp av deira eigne rekneskap. I seinare tid opplever vi at stadig fleire av desse eksternalitetane vert internaliserte. Eksempelvis kjem det reguleringar av utslepp, og avgifter knytt til desse. I tillegg til reguleringar stiller medvitne kundar, tilsette og samfunnet elles no tydelegare krav til at verksemder tek ansvar og ryddar opp etter seg. Det er ikkje lett å rekruttera dyktige nyutdanna kandidatar om ikkje verksemda har ein truverdig strategi på berekraftsområdet. Reguleringar i seg sjølv verkar direkte på verksemdene, men òg indirekte gjennom dei som sikrar finansieringa, bankar og fondsforvaltarar. EU-taksonomien og EU sine rapporteringsdirektiv er sentrale og kraftfulle tiltak på dette feltet.

Merksemd om berekraftig finans i eit verksemdsperspektiv handlar difor om å inkludera verdirelevante eksternalitetar i verdsettinga, til dømes i estimeringa av framtidige inntekter, kostnadar og investeringsbehov. Inntektene kan påverkast av om det ein sel, vert oppfatta som konkurrans­edyktig i eit berekraftsperspektiv, og vil difor enten auka eller falla over tid. Kostnadane kan påverkast av til dømes avgifter knytt til utslepp eller høgare driftskostnadar ved meir berekraftig produksjon. Investeringane vil tilsvarande måtta inkludera det som trengst for å leggja om produksjonsprosessane for å verta meir berekraftige. Tradisjonelt har ein fokusert på at berekraftsomsyn vil føra med seg auka kostnadar og auka risiko, men dei felles utfordringane våre gjev også grunnlag for nye, lønsame verksemder. Om verdssamfunnet skal nå berekraftsmåla, er vi avhengige av god kommersiell innovasjon og investeringskapasitet, og dette resulterer i verdifulle produktutviklingsprosjekt i verksemdene. Trass i varierande verdsetting er vel hovudinntrykket at også aksjemarknaden verdset såkalla grøn innovasjon.

I artikkelen «Klimastrategien til fire store olje- og gasselskaper og deres prising» ser forfattarane på korleis aksjemarknaden prisar fire ulike olje- og gasselskap, to europeiske og to selskap frå USA. Desse selskapa har vesentleg ulike strategiar for å møta utslepps- og andre berekraftsutfordringar, og dette syner seg stadig meir i verdsettingane. Marknaden ser ut til å straffa selskap som ikkje offensivt møter slike nye krav. I denne sektoren kjem berekraftskrava ikkje minst gjennom reguleringar og skattar som direkte påverkar lønsemda.

Det er ikkje lett å rekruttera dyktige nyutdanna kandidatar om ikkje verksemda har ein truverdig strategi på berekraftsområdet.

I artikkelen «Nordisk treforedling og det grønne skiftet – en sammenlignende bærekraftsanalyse av Borregaard, Stora Enso og UPM Kymmene» samanliknar forfattarane tre selskap i ei klassisk nordisk næring, treforedling. I tillegg til å gjennomgå deira strategiar og korleis dei rapporterer om relevante berekraftstema, gjennomfører dei ein scenariobasert verdsettingsanalyse av selskapa. Sidan det ofte er vanskeleg å ha grunngjevne forventningar til éin serie av framtidige kontantstraumar, er det nyttig å utvikla fleire, internt konsistente, scenario for kontantstraumane. I denne artikkelen knyter dei seg til ulike scenario for klimautslepp og politikkrespons, som definert av Network for Greening of the Financial System, ein organisasjon av sentralbankar og tilsynsorgan.

Kva er så vesentleg i ein berekraftssamanheng? I artikkelen «Kva betyr det at noko er vesentleg – i ein berekraftssamanheng?» drøftar vi spenningane mellom ulike sett definisjonar av kva som er vesentleg ved vurdering av berekraftstema for ei verksemd. Sustainability Accounting Standards Board (SASB) er opptekne med det som er finansielt vesentleg, medan Global Reporting Initiative (GRI) har ein vidare definisjon og tek og med det som er vesentleg for andre interessentar og samfunnet elles. Det er viktig at ein i omtalen av kva som er vesentleg, er medviten om kva definisjon ein følgjer. Artikkelen inneheld òg resultatet av ei undersøking mellom studentane på studiet berekraftig finansiell analyse.

EU sin nye taksonomi er det mest sentrale regelverket for å definera kva aktivitetar i verksemder som er berekraftige. Regelverket vert innført i nasjonale lover, også i Noreg, og det er difor viktig for verksemder å forstå reglane og om dei driv i samsvar med desse. I tillegg vil det påverka tilgang til finansiering sidan både bankar og fondsforvaltarar får krav til korleis lån og investeringar skal samsvara med EU sine regelverk. Artikkelen «EU-taksonomien - erfaring fra praktisk implementering» gjennomgår nettopp korleis ei verksemd kan gå fram for å forstå og setja i verk taksonomien.

Den viser at i nokon grad kan bere­kraftige investeringar få marknadsfinansiering i obligasjonsmarknaden til lågare kostnad enn ved ordinær finansiering.

Den andre dimensjonen av berekraftig finans tek perspek­tivet til dei som finansierer selskapa, altså korleis skal investorar og porteføljeforvaltarar, men også bankar, sikra at dei investerer og lånar ut på ein berekraftig måte? Dette omfattar sjølvsagt å samla opp berekraftsinnsikt om dei selskapa dei er investerte i, både generelt og i samsvar med nye regelverk. I tillegg kjem korleis ein tenkjer berekraftsstrategi på porteføljenivå, der eit sentralt spørsmål er om ein utelukkar mindre berekraftige selskap eller sektorar, eller om ein finansierer dei, og så arbeider aktivt med å gjera dei meir berekraftige.

Artikkelen «Hvordan kan banker vurdere ESG-risikoen i lån til små og mellomstore bedrifter?» adresserer direkte korleis bankane kan gå fram for å kartleggja berekraftsstatus for små og mellomstore verksemder som dei låner til. Dette er viktig både for at dei faktisk er med og sender kapitalen i ei berekraftig retning, men òg for å følgja opp dei nye rapporteringsregelverka sine.

I tillegg til banklån har vi tatt med to artiklar knytt til grøne obligasjonar og korleis ein kan nytta obligasjonsmarknaden til å finansiera særleg berekraftige prosjekt. Artikkelen «Grønn risikopremie i det norske obligasjonsmarkedet» dokumenterer utvikling og prising av grøne obligasjonar i den norske obligasjonsmarknaden. Den viser at berekraftige investeringar i noko grad kan få marknadsfinansiering til lågare kostnad enn ved ordinær finansiering. Selskap som vil låna gjennom grøne obligasjonar, må først ha på plass eit såkalla grønt rammeverk. Artikkelen «Etablering av grønne rammeverk for finansiering» gjennomgår kva dette krev av selskap og deira rådgjevarar for å skapa tillit hjå investorar.

Samla gjev fagartiklane ein brei gjennomgang av ei rekkje sentrale tema knytt til berekraftig finans. Temaa heng tett saman med aktuelle utfordringar som praktikarar møter, samstundes som arbeidet byggjer på solid innsikt innan berekraftsfeltet. I samband med studiet har vi også skrive læreboka Norsif Guide to ESG integration in fundamental equity valuation[1]. Boka dekkjer grunnleggjande finansielle verdsettingsmetodar og korleis ein integrerer berekraftstema (ESG = environmental, social, and governance), samt kva som er den relevante informasjonen og dei indikatorane ein bør fokusera på i ulike næringar.

Noter

[1] Forfattarar er José Albuquerque de Sousa, Annie Bersagel, Carsten Bienz, Aksel Mjøs, Marte Siri Storaker og Isabelle Juillard Thompsen. Utgitt på Fagbokforlaget i 2021.

Les hele Magma 1/22